Alles over Spokie op een rij
Het verhaal is al vaak verteld, oudere Rotterdammers kennen het van het begin tot het eind. Maar we vertellen het gewoon nog een keer, niet omdat het moet, maar omdat het kan. Dit huis op de Noordsingel heeft een verhaal.
Adriaan van der Ham
Adriaan van der Ham woonde van 1926 tot tot aan zijn dood in 1975 op de Noordsingel 133 (tot 1971 samen met zijn zus) en stond in de buurt bekend als Spokie. Deze bijnaam was hem door kinderen in de buurt gegeven omdat Adriaan een bijzondere, maar norse man was, die regelmatig tegen jan en alleman kon uitvallen. Zijn voorkomen had een spookachtige uitstraling en zo was zijn bijnaam al snel geboren.
Een buurman had eens ongevraagd de heg wat bijgeknipt. Van der Ham was razend en vernielde buurmans nieuwe auto. Er gaan de vreemdste verhalen, een buurjongen: “Je hoorde die twee vaak tegen elkaar schelden, dikwijls sloot hij haar dan op in de kelder of op zolder en liet haar gewoon een paar dagen zitten”.
De brand
Op 23 mei 1971 sloeg het noodlot voor Spokie en zijn zus toe. Ze werden getroffen door een grote brand in hun woning. Bij aankomst bij de woning troffen politie en brandweer een hevig geëmotioneerde Spokie aan, die met alle macht zijn brandende pand weer in wilde en door de aanwezige dienders moest worden tegengehouden. Nadat het vuur was gedoofd vonden politie en brandweer op de bovenverdieping het levenloze lichaam van oudere zus Taja van der Ham aan.
De brand staat in het geheugen van veel Rotterdammers gegrift omdat de twee excentriekelingen een fortuin in hun woning bleken te hebben verzameld. Emmers met zilveren en gouden tientjes, veel sieraden, contant geld en andere kostbaarheden. Alles kwam na de brand tevoorschijn. Later zou blijken dat het om rond de 250.000 gulden ging en hun vermogen werd geschat op rond het miljoen. Iets wat buurtbewoners nooit zouden hebben kunnen vermoeden omdat broer en zus in armoede leken te leven. Zo werd er in het pand geen gebruik gemaakt van elektriciteit, maar gebruikten ze petroleumlampen om de ruimtes te verlichten. Ook waren er geen ramen van glas, maar gebruikten ze plastic als ruiten.
Dat laatste is zus Taja waarschijnlijk fataal geworden, want het had geregend en er was wat water door het plastic naar binnen gekomen. Spokie had dit willen opdrogen door een petroleumlamp dichterbij te zetten en zo heeft naar alle waarschijnlijkheid het plastic vlam gevat. Spokie zelf wist het pand te verlaten, maar zoals het een echte vrek betaamt, is zus Taja naar de bovenverdieping gegaan om haar kostbaarheden te redden. Zij is gestikt door de rook.
Toen Spokie werd verteld dat zijn zus om het leven was gekomen deed ook hij met zijn reactie zijn naam van ‘vrek’ eer aan. “Wie gaat dat allemaal betalen?”, riep hij nadat de politie hem vertelde dat zijn zus begraven zou worden.
Na de brand
Op de dag van de brand werd Spokie opgenomen in het Delta Ziekenhuis. Hij moest aan zijn verwondingen behandeld worden, maar vooral zijn geestelijke verwondingen hadden volgens de autoriteiten zorg nodig. Iets waar Spokie zelf, toen hij eenmaal weer thuis was, zeer verbolgen over was. Ruim een maand na de brand keert hij terug naar huis. Hij heeft geen goed woord over voor zijn behandeling. Hij werd krankzinnig verklaard, maar dat was hij niet, zo zegt hij.
Het huis aan de Noordsingel wordt nog dagenlang bewaakt. Na vijf dagen wordt de zoektocht van de politie afgerond. Ze hebben een kluis moeten huren bij de bank om alle waardevolle spullen op te slaan. Naast de bedstee in de woning stond een jachtgeweer dat Spokie waarschijnlijk wilde gebruiken als er inbrekers zouden binnenkomen. Dit sprak hij zelf achteraf tegen. Het was een antiek erfstuk van zijn vader die onderofficier in het leger was geweest, zo zegt hij zelf.
Onder curatele
Daarmee is het verhaal rondom Spokie nog niet voorbij. Enkele maanden later wordt bekend dat Van der Ham onder curatele wordt gesteld. Twee familieleden gaan het vermogen, dat dan geschat wordt op één miljoen gulden, beheren. Ook worden er mensen gesignaleerd die in Bilthoven willen gaan ‘schatgraven’. Van der Ham bleek ook daar nog twee stukjes grond te hebben, in de bosrijke omgeving aldaar. De twee stukken hebben samen een grootte van zesduizend vierkante meter. De waarde van die grond is 300.000 gulden. Er is in Bilthoven nooit iets gevonden, Spokie zelf zei daar later over: “Nee, daar ligt helemaal niks. De grond is daar niet eens geschikt om te graven”
Eind 1975 overlijdt Adriaan van der Ham op 77-jarige leeftijd. Zijn laatste dagen spendeert hij bij familieleden, die ook aan de Noordsingel wonen. Taja van der Ham werd op 26 mei 1971 begraven op de bekende begraafplaats Hofwijk. Er zijn geen familieleden of bekenden bij die begrafenis aanwezig.
Feitjes
- Spokie was altijd haveloos gekleed, hoewel er na de brand tachtig splinternieuwe overhemden en een even groot aantal onderbroeken werden gevonden;
- Tot zijn 37e was hij gemeenteambtenaar. Daarna ging hij met vervroegd pensioen;
- Adjudant Verschuur van de Rotterdamse recherche: “Op de idiootste plaatsen was dat geld verstopt. Iemand van ons maakte een zeepdoos open. Er lag een gewoon stukje zeep in, maar onder die zeep zaten 46 briefjes van honderd. Die mensen hebben zelf niet meer geweten waar ze hun geld opgeborgen hadden.
Dit verhaal is eerder gepubliceerd op 010web.nl
Hoofdfoto: Ary Groeneveld
Oude foto huis Spokie: Stadsarchief Rotterdam
De Noordergids heeft ook een pagina op Facebook. Volg ons en krijg automatisch onze berichten in je nieuwsoverzicht. Ga naar de Noordergids op Facebook.
De open Facebookgroep Oude Noorden 010web is op zoek naar nieuwe leden.